Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi dövründə ölkənin xarici siyasəti regional və qlobal müstəvidə mühüm hadisələrlə yadda qalıb. Onun həyata keçirdiyi siyasət “çoxvektorlu” yanaşma üzərində qurulub və əsas məqsədi milli maraqların qorunması, təhlükəsizlik, enerji resurslarının səmərəli istifadəsi, strateji tərəfdaşlıqların möhkəmləndirilməsi olmuşdur. Əliyevin xarici siyasəti bir tərəfdən ölkənin regional lider mövqeyini gücləndirmiş, digər tərəfdən isə Azərbaycanı beynəlxalq münasibətlərdə etibarlı tərəfdaş kimi tanıtmışdır.

 Enerji diplomatiyası bu siyasətin əsas sütunlarından biridir. Azərbaycanın zəngin neft və qaz resursları təkcə iqtisadi gəlir mənbəyi deyil, həm də diplomatik təsir vasitəsi kimi istifadə olunub. Xüsusilə Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi və onun əsas hissəsi olan TANAP vasitəsilə Azərbaycan Avropa üçün vacib enerji təminatçısına çevrilmişdir. Bu addım Avropanın enerji təhlükəsizliyini möhkəmləndirməklə yanaşı, Azərbaycanın qlobal siyasətdə çəkisini artırmışdır. Avropa İttifaqı ilə imzalanan enerji memorandumları da bu prosesin davamlı xarakter daşıdığını göstərir.

 Azərbaycan–Türkiyə münasibətləri İlham Əliyevin dövründə yeni zirvələrə yüksəlib. 2020-ci il müharibəsində qardaş Türkiyənin göstərdiyi siyasi və hərbi dəstək bu əlaqələrin strateji müttəfiqlik səviyyəsinə çatmasına səbəb oldu. Bu əməkdaşlıq enerji layihələrindən tutmuş müdafiə sənayesinə qədər geniş sahələri əhatə edir. Türkiyə ilə birgə həyata keçirilən layihələr həm regional sabitliyin təminində, həm də iqtisadi inteqrasiyanın dərinləşməsində mühüm rol oynayır.

 Azərbaycan eyni zamanda Rusiya və İranla münasibətlərdə tarazlaşdırılmış siyasət yürüdür. Moskva ilə əlaqələr həm əməkdaşlıq, həm də rəqabət elementlərini əks etdirir. Bakı bu münasibətlərdə hər zaman öz müstəqil mövqeyini qorumağa çalışır. İranla əlaqələr isə həm qonşuluq, həm də iqtisadi maraqlar üzərində qurulub. Bütün hallarda Azərbaycan balanslaşdırılmış siyasət vasitəsilə öz təhlükəsizlik maraqlarını qorumaqda davam edir.

 Ən mühüm hadisələrdən biri Ermənistanla münasibətlərdə yeni mərhələnin başlanmasıdır. 2020-ci ildə müharibədən sonra regionda yaranan reallıqlar Azərbaycan üçün diplomatik üstünlüklər qazandırdı. Uzun müzakirələrdən sonra 2025-ci ildə Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsi imzalandı. Bu sənəd regionda yeni siyasi mühitin yaranmasına səbəb oldu, sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi, kommunikasiyaların açılması və qarşılıqlı etimadın qurulması istiqamətində yol açdı. Sülh müqaviləsinin imzalanması Azərbaycanın xarici siyasətində mühüm dönüş nöqtəsi olmaqla, ölkənin beynəlxalq nüfuzunu daha da gücləndirdi.

 İlham Əliyevin xarici siyasətində ABŞ-la münasibətlər də xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Onun Vaşinqtona rəsmi səfəri və yüksək səviyyəli görüşləri iki ölkə arasında münasibətlərin inkişafına yeni impuls verdi. ABŞ Prezidenti ilə keçirilən görüşdə enerji təhlükəsizliyi, regional sabitlik və terrorizmə qarşı mübarizə məsələləri müzakirə olundu. Həmçinin Azərbaycanın beynəlxalq sülh təşəbbüslərinə verdiyi töhfələr yüksək qiymətləndirildi. Bu görüş Azərbaycanın Qərb ilə əməkdaşlıq siyasətini möhkəmləndirməklə yanaşı, ölkənin beynəlxalq arenada etibarlı tərəfdaş kimi tanınmasını daha da gücləndirdi.

 Azərbaycanın xarici siyasətinin daxili siyasətə təsiri də diqqətəlayiqdir. Xarici uğurlar, xüsusilə ərazi bütövlüyünün təmin olunması və sülh sazişinin imzalanması cəmiyyət arasında dövlət başçısına olan etimadı artırmışdır. Eyni zamanda enerji gəlirlərindən əldə olunan vəsait ölkə daxilində sosial və infrastruktur layihələrin maliyyələşdirilməsinə yönəldilir ki, bu da sabitliyin və rifahın təminatında mühüm rol oynayır.

Bununla belə, xarici siyasətdə qarşıya çıxan çağırışlar da qalmaqdadır. Enerji bazarlarında baş verən dəyişikliklər, böyük güclər arasında rəqabət, regional sabitliyin tam təmin olunmaması, Qərbin insan hüquqları ilə bağlı tələbləri Azərbaycanın diplomatik manevr imkanlarını bəzən çətinləşdirir. Buna baxmayaraq, balanslaşdırılmış siyasət və strateji tərəfdaşlıqlar Azərbaycanın bu çağırışların öhdəsindən gəlməsinə imkan verir.

Nəticə etibarilə İlham Əliyevin xarici siyasəti Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunu artırmış, ölkəni regionun aparıcı siyasi və iqtisadi güc mərkəzinə çevirmişdir. Enerji diplomatiyası, strateji tərəfdaşlıqlar, sülh müqaviləsi və ABŞ-la yeni əməkdaşlıq mərhələsi bu siyasətin əsas nailiyyətləri kimi qiymətləndirilir. Azərbaycanın gələcək uğurları isə əldə olunmuş razılaşmaların praktik icrası, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi və regional sabitliyin davamlı təmin olunmasından asılı olacaq.

Rza XUDİYEV 

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin deputatı,

Xalq artisti